اعتذار ابلیس یا حبّ شیطان

عقاید و تفکرات (7)

یکی دیگر از اعتقادات صوفیان ، مسئله دفاع از شیطان است.

اوّلین شخصی که در تصوف، به دفاع از شیطان پرداخت، منصور حلاّج است. او دلیل سجده نکردن شیطان بر آدم را، شدّت توحید معرفی نمود

حلاّج می گوید :

موسی با ابلیس در عقبه طور به هم رسیدند. موسی گفت : چه منع کرد تو را از سجود؟

ابلیس گفت : دعوی من معبود واحد را و اگر سجده کردمی آدم را مثل تو می بودی؛ زیرا که تو را ندا کردند و یکبار گفتند : « اُنظُر إلی الجَبَل » (اعراف143) بنگریدی (فوری برگشتی) و مرا ندا کردند هزار بار « اُسجد لآدم » و سجده نکردم.

(شرح شطحیات/ص58)

و یا می گوید : صاحب من و استاد من، ابلیس و فرعون است. به آتش بترسانیدند ابلیس را ، از دعوی خود بازنگشت. فرعون را به دریا غرق کردند و از دعوی بازنگشت. فرعون از روی کشفی که از خدا پیدا کرده بود، ادعای ربوبیت کرد. (الطوامیس/ص51)

بعدها کار به جایی رسید که ابوالقاسم گورکانی از سران متصوفه، شیطان را « سیّد الموحّدین » نامید.